Ζωή με Καρκίνο
Οργανικές επιπτώσεις
Στομίες

Στομίες

Στομία είναι η χειρουργική δημιουργία μίας τεχνητής διόδου από κάποιο όργανο προς το εξωτερικό περιβάλλον. Υπάρχουν διάφορα είδη στομιών. Οι περισσότερες στομίες πραγματοποιούνται για την παροχέτευση των απεκκριμάτων του οργανισμού μέσω του κοιλιακού τοιχώματος. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες κοιλιακών στομιών:

  • Κολοστομία είναι η μεταβολή της πορείας του παχέος εντέρου. Ενδέχεται να είναι προσωρινή ή μόνιμη.
  • Ειλεοστομία είναι μία ανάλογη παράκαμψη στον ειλεό (δηλαδή στο τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου).
  • Εκτροπή ούρων είναι ο όρος, που καλύπτει όλες τις χειρουργικές επεμβάσεις κατά τις οποίες δημιουργούνται νέες δίοδοι εξόδου των ούρων από το σώμα. Πραγματοποιούνται όταν η ουροδόχος κύστη ή κάποιο άλλο όργανο του ουροποιητικού συστήματος πρέπει να εξαιρεθεί ή παρακαμφθεί.

Κολοστομία

Η κολοστομία αποτελεί την συνηθέστερη μορφή στομίας. Πραγματοποιείται σε ασθενείς με καρκίνο στην κοιλία ή την πύελο, ο οποίος διηθεί το παχύ έντερο. Κατά την χειρουργική επέμβαση, τμήμα του παχέος εντέρου αφαιρείται και το απώτερο τελικό τμήμα του εντέρου μετατίθεται προς το κοιλιακό τοίχωμα, όπου συρράπτεται σχηματίζοντας την στομία.

Η πολύπλοκη διαδικασία της πέψης πραγματοποιείται κατά μήκος της γαστρεντερικής οδού, η οποία ξεκινά από το στόμα και καταλήγει στον πρωκτό. Όλες οι τροφές τεμαχίζονται σε πολύ μικρά κομμάτια και μετατρέπονται σε απλές χημικές ουσίες, οι οποίες εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος. Με αυτόν τον τρόπο, οι θρεπτικές ουσίες μεταφέρονται σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού, προσφέροντας καύσιμη ύλη και ενέργεια για την ανάπτυξη των ιστών.
 
Όταν η τροφή φτάσει στο παχύ έντερο, που αποτελεί το τελευταίο τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα μήκους 2 μέτρων, οι περισσότερες θρεπτικές ουσίες έχουν ήδη απορροφηθεί. Στο αρχικό τμήμα του παχέος εντέρου, επιτελείται η απορρόφηση του ύδατος και των αλάτων. Κατόπιν, τα δύσπεπτα υπολείμματα των τροφών μεταφέρονται και συγκεντρώνονται στο τελικό τμήμα του παχέος εντέρου και του ορθού. Με την διάνοιξη του σφιγκτήρος του πρωκτού, τα κόπρανα εξέρχονται από τον οργανισμό (αφόδευση).

Ο οργανισμός, μετά την αφαίρεση τμήματος του παχέος εντέρου, προσαρμόζεται αρκετά καλά στο - μικρότερου μήκους - πεπτικό σύστημα. Εάν η στομία γίνει κοντά στο τελικό τμήμα του παχέος εντέρου (όπως συμβαίνει συνήθως), έχει «χαθεί» μόνο η περιοχή, που συγκεντρώνονται τα δύσπεπτα υπολείμματα, και ο σφιγκτήρας του πρωκτού.

Εάν η στομία γίνει σε υψηλότερο σημείο του εντέρου, οι κενώσεις θα είναι λιγότερο σχηματισμένες και πιο υδαρείς, αφού έχει απομακρυνθεί το τμήμα του παχέος εντέρου όπου γίνεται η απορρόφηση του ύδατος (το πρόβλημα είναι σοβαρότερο σε ασθενείς με ειλεοστομία, στους οποίους η αφαίρεση του παχέος εντέρου προκαλεί διαταραχές στην απορρόφηση των ηλεκτρολυτών).

Το τμήμα του εντέρου (που απομένει) αναλαμβάνει - σε κάποιο βαθμό - την λειτουργία απορρόφησης του ύδατος. Επίσης, οι νεφροί αναλαμβάνουν το επιπλέον έργο της προσαρμογής στην απορρόφηση του ύδατος και των ηλεκτρολυτών.

Με τις νέες χειρουργικές τεχνικές, οι χειρουργοί πραγματοποιούν λιγότερες μόνιμες κολοστομίες, κατά τις οποίες αφαιρείται ο ορθός και ο δακτύλιος. Όμως, εάν ο όγκος βρίσκεται πολύ κοντά στο τελικό τμήμα του εντερικού σωλήνα, επιλέγεται η ολική αφαίρεση, ώστε να σωθεί η ζωή του ασθενούς. Η κοιλιοπερινεϊκή εκτομή αποτελεί την συνηθισμένη χειρουργική μέθοδο: πραγματοποιούνται τομές στην κοιλιακή χώρα και την περιοχή του περινέου (γύρω από τον πρωκτό) για να αφαιρεθεί ο όγκος και να δημιουργηθεί η κολοστομία.

Σε αρκετές περιπτώσεις, δημιουργείται μία «προσωρινή» κολοστομία, η οποία μπορεί να διατηρηθεί για μερικά χρόνια. Η επέμβαση αυτή πραγματοποιείται, ώστε να παρακαμφθεί - αλλά όχι να αφαιρεθεί - ο ορθός και ο δακτύλιος (αφαιρείται ο όγκος και η περιοχή αφήνεται να επουλωθεί χωρίς να διέρχονται κόπρανα). Προσωρινή κολοστομία πραγματοποιείται - επίσης - όταν ένας μεγάλος - μη εξαιρέσιμος όγκος προκαλεί πόνο, που οφείλεται σε απόφραξη.

Η κολοστομία σχηματίζεται με χρήση τμήματος του παχέος εντέρου, που βρίσκεται πριν από την προσβεβλημένη περιοχή (παρακάμπτοντας το προβληματικό σημείο). Υπάρχουν διάφορες χειρουργικές τεχνικές. Τα κόπρανα αποβάλλονται μέσω της νέας διόδου. Όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, με νέα επέμβαση η κατάσταση μπορεί να αναστραφεί και τα κόπρανα να εξέρχονται πάλι από τον πρωκτό.

Η κολοστομία δημιουργείται από τμήμα του πεπτικού συστήματος. Συνεπώς, έχει το ίδιο κοκκινωπό χρώμα με την στοματική κοιλότητα και επικαλύπτεται από την ίδια μεμβράνη (επιθήλιο). Μπορεί να διατείνεται, επιτρέποντας την εξώθηση των απεκκριμάτων. Σε ηρεμία, ο ιστός έλκεται σχηματίζοντας πτυχές. Μολονότι διαστέλλεται και συστέλλεται, η στομία δε διασφαλίζει τον μυϊκό έλεγχο (όπως συμβαίνει με τον φυσιολογικό σφιγκτήρα του πρωκτού).

Τα κόπρανα συγκεντρώνονται σε ειδικά σακουλάκια, που διατίθενται για αυτόν τον σκοπό. Αυτά είναι κατασκευασμένα από λεπτό εύκαμπτο πλαστικό, το οποίο προσκολλάται στο δέρμα πάνω από την στομία. Τα σακουλάκια είναι στεγανά στις οσμές και ασφαλή όσον αφορά τις διαρροές.

Εναλλακτική λύση για πολλούς ασθενείς με κολοστομία και αρκετά σκληρά κόπρανα, είναι η πραγματοποίηση ενός τύπου υποκλυσμού μέσω της στομίας, που γίνεται κάθε μία ή δύο ημέρες. Με αυτόν τον τρόπο, το έντερο κενώνεται στον κατάλληλο χρόνο. Το υπόλοιπο διάστημα, οι ασθενείς φορούν ένα μικρό σακουλάκι πάνω από την στομία.


Εκτροπή των ούρων

Η εκτροπή των ούρων πραγματοποιείται σε ασθενείς με καρκίνο του ουροποιητικού συστήματος. Οι νεφροί διυλίζουν το αίμα και αποβάλουν - με την μορφή των ούρων - την περίσσεια ύδατος μαζί με άχρηστες ουσίες. Τα ούρα φέρονται μέσω στενών σωληνωδών οργάνων (ουρητήρες) στην ουροδόχο κύστη και τελικά μέσω της ουρήθρας, εξέρχονται από το σώμα.

Η νεφρική λειτουργία είναι βασική για τη ζωή. Όμως, οποιοδήποτε τμήμα του ουροποιητικού συστήματος μπορεί ή να αφαιρεθεί ή να παρακαμφθεί. Οι αιτίες, για την πραγματοποίηση εκτροπής των ούρων, καλύπτουν μεγάλο εύρος, από τις συγγενείς διαμαρτίες έως τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Συνεπώς, το φάσμα των ηλικιών των ασθενών είναι μεγάλο και οι χειρουργικές τεχνικές είναι πολλές και ποικίλες.

Για να πραγματοποιηθεί η εκτροπή των ούρων σε ασθενή με καρκίνο της ουροδόχου κύστης, ο χειρουργός δημιουργεί έναν τεχνητό σάκο με τμήμα του ειλεού. Κατόπιν αφαιρεί την κύστη ή την παρακάμπτει. Συγκεκριμένα, από το λεπτό έντερο (ειλεός) αποκόπτεται ένα τμήμα μήκους λίγων εκατοστών, αλλά διατηρείται πάντα η αιμάτωση και το νευρικό του πλέγμα.

Το τμήμα αυτό κλείνεται από το ένα μέρος, όπου προσδένονται οι ουρητήρες (φέρουν τα ούρα από τους νεφρούς). Το ανοιχτό άκρο μετατίθεται προς το κοιλιακό τοίχωμα για να σχηματιστεί η στομία. Το άκρο του εντέρου, που απομένει, επανασυνδέεται και συνεχίζει τη λειτουργία του. Υπάρχει πιθανότητα ο χειρουργός να προτιμήσει να χρησιμοποιήσει τμήμα του παχέος εντέρου αντί του ειλεού.

Ο αγωγός αυτός δεν αποτελεί τεχνητή κύστη, δηλαδή δεν αποθηκεύει τα ούρα. Είναι απλώς μία δίοδος, μέσω της οποίας τα ούρα οδηγούνται έξω από το σώμα. Συνεπώς, απαιτείται συνεχής εφαρμογή ειδικού σάκου συγκέντρωσης των ούρων, τον οποίο ο ασθενής αδειάζει στην τουαλέτα.


Φροντίδα της στομίας

Η διάμετρος της στομίας συνήθως συρρικνώνεται, καθώς το μετεγχειρητικό οίδημα υποχωρεί και ο ασθενής αποκτά κανονικό διαιτολόγιο και φυσιολογική δραστηριότητα. Αντίθετα, το ερυθρό χρώμα της διατηρείται. Η στομία απαιτεί μικρότερο χρόνο επούλωσης σε σχέση με τις συνήθεις χειρουργικές τομές. Η έξοδος των ούρων αρχίζει αμέσως - πριν ακόμη ο ασθενής βγει από το χειρουργείο.

Η αποβολή των κοπράνων αρχίζει εντός ολίγων ημερών, συνήθως με αρκετά αέρια και υδαρείς μάζες μέχρι το έντερο να αναρρώσει από την επέμβαση. Οι στομίες έχουν διάφορα σχήματα και διαστάσεις, ανάλογα με το είδος της επέμβασης και τα προβλήματα του ασθενούς.

Επειδή η κολοστομία πραγματοποιείται με χρήση του παχέος εντέρου είναι ευρύτερη σε σχέση με την ειλεοουροστομία, η οποία γίνεται με χρήση του λεπτού εντέρου. Μερικές προσωρινές στομίες μπορεί να είναι αρκετά ευρείες και να έχουν δύο οπές με ένα ή δύο στόμια.

Οι περισσότερες στομίες προεξέχουν από το δέρμα, ώστε τα κόπρανα και τα ούρα να απομακρύνονται από το δέρμα χωρίς να λιμνάζουν γύρω από τη στομία. Στην αρχή, ο ασθενής έχει την τάση να «υπερπροστατεύει» την στομία. Πιθανόν να πιστεύει ότι είναι κάτι το εύθραυστο, που μπορεί να καταστραφεί με το παραμικρό χτύπημα.

Φυσικά, πρέπει να υπάρχει μία λογική μέριμνα και προστασία, όμως η στομία είναι εκπληκτικά ανθεκτική. Το νερό, η επαφή κατά τη σεξουαλική πράξη ή ακόμη και κάποια μικροχτυπήματα σε έπιπλα δεν της προκαλούν βλάβη. Σημειώνεται, όμως, ότι αιμορραγεί εύκολα (π.χ. μετά από έντονη τριβή με το μπουρνούζι), διότι κοντά στην επιφάνειά της υπάρχουν πολλά μικρά αιμοφόρα αγγεία. Ένας μικρός σάκος ή μία μαλακή γάζα αποτελεί τον καλύτερο τρόπο προστασίας από την τριβή με τα ρούχα.
 

Υποστήριξη του ασθενούς

Η παρέμβαση αυτή της στομίας, επιβάλλεται όταν η φυσική οδός απέκκρισης αχρηστεύεται από κάποιο νόσημα (π.χ. καρκίνος), τραυματισμό ή συγγενή διαμαρτία. Χωρίς την στομία, κανείς από τους ασθενείς δεν θα μπορούσε να επιζήσει. Η στομία δεν εμποδίζει τις φυσιολογικές δραστηριότητες του ασθενούς (σίτιση, εργασία, άθληση, κ.α.). Πρέπει, όμως, ο ασθενής να εξοικειωθεί με συγκεκριμένες παραμέτρους της φροντίδας της στομίας.

Συνήθως, η απαραίτητη υποστήριξη και ενημέρωση παρέχεται στους ασθενείς από νοσηλευτές, με ιδιαίτερη εμπειρία στην φροντίδα των στομιών. Στις Η.Π.Α., η υποστήριξη και ενημέρωση των ασθενών επιτυγχάνεται και μέσω των δραστηριοτήτων της Εταιρείας Ατόμων με Στομία (UOA), η οποία αριθμεί τουλάχιστον πενήντα χιλιάδες μέλη με διάφορα είδη στομίας. Αντίστοιχες εταιρείες υπάρχουν σε κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για κάθε ασθενή, η ιδέα ότι πάσχει από καρκίνο και χρειάζεται στομία αποτελεί διπλό σοκ. Απαιτείται χρόνος, σωστή πληροφόρηση και συμπαράσταση για να προσαρμοστεί στην ιδέα.


BeStrong.org.gr - 17.03.14