Βιολογία και Γήρανση
Μοριακές και κυτταρικές αλλαγές
Στο επίπεδο του κυττάρου, όπως μελετάται σε κυτταρικές καλλιέργειες, η γήρανση σηματοδοτείται από μια σειρά μοριακών μεταβολών, μερικές από τις οποίες προάγουν, ενώ άλλες αναστέλλουν τη δημιουργία νεοπλασματικού φαινοτύπου.
Πιο συγκεκριμένα η δημιουργία μεταλλάξεων, ελλείψεων και προσθηκών σε βάσεις DNA και η υπομεθυλίωση του γονιδιωματικού DNA είναι φαινόμενα που προσομοιάζουν με τα αρχικά στάδια της καρκινογένεσης.
Δηλαδή μπορεί να επιφέρουν από τη μια μεριά ενεργοποίηση ογκογονιδίων και από την άλλη ελάττωση έκφρασης (silencing) ογκο-κατασταλτικών γονιδίων, με τελικό αποτέλεσμα την έναρξη και προαγωγή της νεοπλασματικής διεργασίας.
Λόγω των μοριακών αυτών γεγονότων η γήρανση του κυττάρου το κάνει πιο ευάλωτο στα καρκινογόνα του περιβάλλοντος και εν μέρει εξηγεί τη σχέση καρκίνου και ηλικίας.
Σε αντιδιαστολή όμως με τα παραπάνω η γήρανση του κυττάρου σχετίζεται και με ελάττωση της δραστηριότητας της τελομεράσης και ενεργοποίηση του αντινεοπλασματικού γονιδίου p14, που κωδικοποιεί τον αναστολέα του κυτταρικού κύκλου CDK16.
Τα δύο αυτά μοριακά φαινόμενα κάνουν το κύτταρο να ενεργοποιείται πιο εύκολα σε απόπτωση και σε αναστολή του μιτωτικού κύκλου αντίστοιχα. Επομένως είναι αντίθετα με αυτά που παρατηρούνται σε ένα νεοπλασματικό κύτταρο.
Με τη γήρανση παρατηρούνται μεταβολές στην πρωτεϊνική σύνθεση, όπως μείωση της δραστηριότητας των ενζύμων που επιδιορθώνουν το DNA και των ενζύμων που είναι απαραίτητα για τον μεταβολισμό φαρμάκων.
Έτσι μερικώς εξηγείται η προαγωγή της καρκινογένεσης με την ηλικία και η μεγαλύτερη τοξικότητα της χημειοθεραπείας στους φυσιολογικούς ιστούς.
Ανάλογες παρατηρήσεις με όσα ειπώθηκαν είναι και ότι η γήρανση του κυττάρου έχει βρεθεί να συνδυάζεται με αντίσταση στην απόπτωση και παραγωγή πρωτεολυτικών ενζύμων που προάγουν την ικανότητα μετάστασης. Οι βιολογικές αυτές μεταβολές διευκολύνουν την καρκινογένεση.
Συμπερασματικά, υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός βιολογικών μεταβολών στο κύτταρο το οποίο γηράσκει, που μπορεί να εξηγήσει μερικώς τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου στα ηλικιωμένα άτομα. Βέβαια υπάρχουν και βιολογικές συνιστώσες που έχουν ως αποτέλεσμα την προστασία από την καρκινική εκτροπή.
Οι παρατηρήσεις αυτές έχουν γίνει σε καλλιέργειες κυττάρων και περισσότερη έρευνα είναι απαραίτητη, πριν εξαχθούν συμπεράσματα που αφορούν ζωντανούς οργανισμούς.
Φυσιολογία γήρανσης
Η γήρανση συνδυάζεται με προοδευτική ελάττωση στις λειτουργικές εφεδρείες πολλών οργανικών συστημάτων που έχει ως αποτέλεσμα τη μικρότερη ανοχή στο στρες.
Τα πιο ηλικιωμένα άτομα έχουν και αυξημένη επίπτωση χρόνιων νοσημάτων και άθροιση καταβολικών κυτταροκινών – ‘οπως ιντερλευκίνης 6 και 10 και παράγοντα νέκρωσης όγκου (TNF) – που εξηγούν την ευαισθησία τους στο στρες.
Ταυτόχρονα ελαττώνεται ο αριθμός των αρχέγονων πολυδύναμων κυττάρων στους διάφορους ιστούς (stem cells), με αποτέλεσμα να αυξάνεται η τοξικότητα της ακτινοθεραπείας και της χημειοθεραπείας.
Στα άτομα της τρίτης ηλικίας μεταβολές στη λειτουργία των νεφρών, του ήπατος, του μυελού των οστών και των βλεννογόνων αλλάζουν την φαρμακοκινητική των αντινεοπλασματικών φαρμάκων και αυξάνουν την τοξικότητα κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
