Ζωή με Καρκίνο
Ψυχολογικές επιπτώσεις
Θλίψη & απώλεια

Θλίψη & απώλεια

Η θλίψη είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα λύπης όταν υπάρχει μία απώλεια. Η θλίψη και η απώλεια είναι δύσκολα κομμάτια της ζωής μας και αποτελούν επίσης μέρος της εμπειρίας του καρκίνου. Καλό θα ήταν σε αυτό το σημείο να διευκρινίσουμε ότι όταν αναφερόμαστε στην απώλεια δεν μιλάμε μόνο για την απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου αλλά και για την απώλεια άλλων πραγμάτων όπως του παλιού ρυθμού της ζωής μας. Καταλαβαίνοντας λοιπόν τα συναισθήματα που μας βγαίνουν από τη θλίψη και την απώλεια και βρίσκοντας την υποστήριξη που χρειαζόμαστε, μπορεί να καταφέρουμε να διαχειριστούμε τις αλλαγές που παρατηρούμε στη ζωή μας και να αισθανθούμε πιο αισιόδοξοι για τη νίκη μας.
 

Τι εννοούμε όταν λέμε θλίψη, απώλεια;

Η απώλεια είναι όταν δεν μπορείς να είσαι ή να έχεις κοντά σου κάποιον ή κάτι που είναι σημαντικό για σένα. Ακόμα και αν αυτό δεν είναι κάτι ευχάριστο, δεν παύει να είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της ζωής. Και η θλίψη που συνοδεύει την απώλεια είναι ουσιαστικά ο πόνος του αποχωρισμού από αυτούς ή αυτά που αγαπάμε.

Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η θλίψη και η απώλεια αφορούν μόνο τις περιπτώσεις όπου κάποιο πρόσωπο φεύγει από τη ζωή μας. Αλλά η θλίψη μπορεί να μας περιβάλλει και για άλλες απώλειες. Για παράδειγμα μπορεί να νιώσατε θλιμμένοι όταν χάσατε ένα αγαπημένο σας αντικείμενο, όταν μία φιλία τελείωσε, ή εάν δεν μπορέσατε να υλοποιήσετε έναν σημαντικό σας στόχο.

Μερικές απώλειες είναι πιο δύσκολο να τις αντέξουμε από ότι άλλες. Όταν μία απώλεια είναι εξαιρετικά σημαντική, τότε έχουμε κάτι περισσότερο από στεναχώρια μέσα μας. Είναι μία διαδικασία που διαρκεί για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και μπορεί να περιλαμβάνει ποικιλία συναισθημάτων και σκέψεων.

Ακόμα και όταν αυτά τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις είναι πολύ επίπονα, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η θλίψη είναι ένα υγιές και φυσιολογικό σύμπτωμα της απώλειας.
 

Νιώθουν όλοι όσοι βιώνουν την εμπειρία του καρκίνου θλίψη ή απώλεια;

Η θλίψη και η απώλεια είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της ζωής και μπορεί να έρθει στον καθένα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ο καθένας βιώνει την θλίψη και την απώλεια με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Μία σημαντική απώλεια για έναν άνθρωπο μπορεί να είναι λιγότερο σημαντική για κάποιον άλλον.

Για παράδειγμα, η απώλεια μαλλιών από τις χημειοθεραπείες μπορεί να είναι πολύ σημαντικό για έναν άνθρωπο αλλά όχι και τόσο για κάποιον άλλον. Οι απώλειες βέβαια μπορεί να αποφέρουν και μερικά ωφέλη. Για μερικούς νικητές, το ώφελος μπορεί να είναι πολύ μεγάλο: «Η εμπειρία μου από τον καρκίνο μου έχει μάθει πάρα πολλά για τη ζωή», αλλά για άλλους όχι: «Ο καρκίνος μου στέρησε πολλά από όσα αγαπώ στη ζωή μου».

Επίσης η θλίψη βιώνεται με μοναδικό τρόπο από τον καθέναν μας. Η θλίψη είναι διαφορετική για τον καθένα, ως προς τη διάρκειά της, την έντασή της και τη σημασία της. Το πώς, το πότε και το γιατί κάποιος νιώθει θλίψη εξαρτάται από πολλά πράγματα. Αυτά μπορούν να συμπεριλαμβάνουν την ηλικία, το στάδιο το οποίο βρίσκεστε στη ζωή σας, τις προηγούμενες απώλειες που έχετε βιώσει και το ποσό στήριξη είχατε. Ακόμα και δύο άνθρωποι μέσα στην ίδια οικογένεια μπορεί να αντιδράσουν και να το χειριστούν διαφορετικά.
 

Ποιές είναι οι απώλειες που βιώνουν όσοι έχουν καρκίνο;

Οι απώλειες που βιώνουν όσοι έχουν καρκίνο είναι διαφόρων ειδών. Μερικές από αυτές μπορεί να είναι εμφανείς και άλλες όχι. Η απώλεια μπορεί να είναι παροδική, μόνιμη, να προκαλλέσει αλλαγές στη ζωή σας ή να σας επηρεάσει ελάχιστα. Παρακάτω υπάρχουν μερικά παραδείγματα. Όσο και εάν υπάρχουν πολλών ειδών απώλειες δεν σημαίνει ότι αυτές δεν είναι αλληλοεπηρεαζόμενες.

  • Σωματικές απώλειες: Ένα σημείο του σώματός σας ή σωματική σας λειτουργία. Η σωματική σας ενέργεια. Η ικανότητα ή η δεξιότητα να αποδώσετε σε ορισμένες δραστηριότητες. Γονιμότητα. Άνεση με το σώμα σας.
  • Συναισθηματικές απώλειες: Η αίσθηση ασφάλειας (για την υγεία σας, για το μέλλον σας). Η αυτοεκτίμησή σας. Η αυτοπεποίθηση σας. Οι στόχοι σας, οι ελπίδες σας, τα όνειρά σας. Η πίστη σας. Οι συνήθειές σας (αλλαγές στην καθημερινότητά σας).
  • Κοινωνικές απώλειες: Οι σχέσεις σας με φίλους, οικογενειακά μέλη ή συναδέλφους σας. Οι σεξουαλικές σας σχέσεις. Η δυνατότητα σας να τεκνοποιήσετε. Η απώλεια ορισμένων ρόλων σας (π.χ. μπορεί να μην γίνεται πλέον να είστε ο εισοδηματίας για την οικογένεια σας).
  • Οικονομικές απώλειες: Ευκαιρία για δουλειά. Οικονομική ασφάλεια. Ασφάλεια ζωής. Ικανότητα εργασίας και απόδοσης.

Πώς μπορούν όσοι βιώνουν τον καρκίνο να καταλάβουν ότι ίσως καταβάλλονται από αυτά τα συναισθήματα;

Γενικότερα, η θλίψη ξεκινά με μία περίοδο κατά την οποία κυριαρχεί μία άρνηση στο να συνειδητοποιήσουμε ότι βιώσαμε μία απώλεια. Αυτή η άρνηση μπορεί να συνοδεύεται από θυμό. Καθώς ξεκινάτε να καταλαβαίνετε και να εκφράζετε συναισθήματα που νιώθετε, έρχεται η στιγμή που αποδέχεστε αυτό που έγινε και προχωράτε παρακάτω στη ζωή σας.

  • Υπάρχουν έντονα συναισθήματα όπως: Εξάντληση. Λύπη, απόγνωση. Θυμός, ενόχληση. Ενοχή. Φόβος. Άγχος.
  • Φυσικές αντιδράσεις όπως: Κλάμα. Έλλειψη σωματικής ενέργειας. Αλλαγές στη διατροφή ή τον ύπνο σας. Γενικότερη αδιαθεσία/ατονία.
  • Αλλαγές στη συμπεριφορά όπως: Μείωση στην παραγωγικότητα. Υπερκινητικότητα. Αυξημένη ανάγκη για επιβεβαίωση. Αλλαγές στις σεξουαλικές συνήθειες. Αναζήτηση προσοχής. Επιθετική συμπεριφορά (π.χ. απαιτητικός).
  • Αλλαγές στον τρόπο σκέψης όπως: Αποφυγή ή άρνηση της απώλειας. Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μειωμένη δυνατότητα συγκέντρωσης/αυτοσυγκέντρωσης. Συνεχής σκέψη της απώλειας. Εξιδανίκευση του παρελθόντος.

Μερικοί από εσάς μπορεί να νιώθετε μερικά από τα παραπάνω συναισθήματα ή αντιδράσεις και όχι απαραίτητα με τη σειρά που σας τα περιγράφουμε. Όπως προαναφέραμε η εμπειρία της θλίψης και της απώλειας για τον καθένα είναι ξεχωριστή. Έχοντας μερικά από αυτά τα συναισθήματα και αντιδράσεις μερικές φορές είναι φυσιολογικό όταν έχετε χάσει κάτι ή κάποιον που αγαπάτε.

Στην αρχή, η θλίψη μπορεί να είναι έντονη και συχνή. Σταδιακά όμως τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις θλίψης γίνονται λιγότερο έντονα, διαρκούν λιγότερο και συμβαίνουν όλο και πιο αραιά. Αναγνωρίζοντας ότι αυτές οι αντιδράσεις είναι κοινές και μερικές φορές αναμενόμενες, θα σας βοηθούσε να αποκτήσετε καλύτερη αυτογνωσία. Παρ’όλα αυτά θα ήταν καλό να μιλούσατε στην ιατρική ομάδα που σας επιβλέπει εάν παρουσιάζετε σωματικά συμπτώματα τα οποία σας εμποδίζουν στην καθημερινότητά σας.

Η περίοδος θλίψης μπορεί να έχει και αυτή τις δυσκολίες της. Τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις σας μπορεί να είναι περίπλοκα, έντονα και να σας μπερδεύουν ή να σας καταβάλλουν. Τα παρακάτω ερωτήματα θα σας βοηθούσαν να καταλάβετε εάν τυχόν χρειάζεστε περαιτέρω στήριξη:

  • Τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις συνδέονται με άλλες απώλειες που έχω βιώσει;
  • Δέχομαι τη στήριξη που μου προσφέρουν οι άνθρωποι γύρω μου;
  • Μπορώ να εκφράσω δύσκολα συναισθήματα όπως τον θυμό ή την λύπη;
  • Μπορώ να ευχαριστηθώ πράγματα που μου αρέσουν;
  • Γίνονται λιγότερο έντονα τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις μου με τον καιρό;

Εάν οι απαντήσεις σας στις παραπάνω ερωτήσεις είναι περισσότερο αρνητικές, θα ήταν καλό, σαν επόμενο βήμα σας, είτε να μιλήσετε στην ιατρική ομάδα που σας επιβλέπει, είτε σε έναν εξειδικευμένο ψυχολόγο.
 

Μπορεί κάποιος με την εμπειρία του καρκίνου να νιώσει θλίψη και απώλεια, αμέσως, ή χρόνια μετά τη θεραπεία του;

Όσοι βιώνουν τον καρκίνο μπορεί να νιώσουν θλίψη και απώλεια κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους, κατά τη διάρκεια της ανάνηψής τους ή ακόμα και μήνες ή και χρόνια μετά την ολοκλήρωση της αποθεραπείας τους.

Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους. Η διάγνωση και η θεραπεία του καρκίνου είναι μία δύσκολη και επίπονη εμπειρία. Πρώτα, η σωματική σας ενέργεια μπορεί να αρκεί εκείνη την περίοδο μόνο για να αντιμετωπίσετε τη θεραπεία και τα συμπτώματά της.

Μπορεί να είστε αναγκασμένοι λόγω της θεραπείας σας, να μη συγκεντρωθείτε στις απώλειες που βιώνετε και στα συναισθήματα σας και αυτά να σας καταβάλλουν αργότερα. Επίσης μπορεί εφόσον η θεραπεία έχει ολοκληρωθεί να ανακτήσετε την ενέργεια να αφοσιωθείτε στα συναισθήματά σας. Επίσης, αυτά τα συναισθήματα μπορεί να «ξυπνήσουν» ξανά σε διάφορες περιπτώσεις όπως:

  • Από τα αισθήτηρια όργανά σας, όπως η γεύση, η οσμή.
  • Τις επαναληπτικές σας εξετάσεις.
  • Ακούγοντας για κάποιον συνάνθρωπό σας ότι διαγνώστηκε με καρκίνο.
  • Ημερομηνίες (όπως η ημερομηνία που διαγνωστήκατε, ή που ολοκληρώσατε τη θεραπεία σας).
  • Οι απώλειες που μπορεί να νιώθετε για τη ζωή σας ή την καθημερινότητά σας μετά την εμπειρία του καρκίνου.

Η θλίψη δεν είναι ένα μεμονομένο γεγονός. Αντιθέτως συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου. Όπως τα κύματα στον ωκεανό, η θλίψη έρχεται και παρέρχεται καθώς αναγνωρίζετε και εκτιμάτε τις διάφορες πλευρές της θλίψης. Η περίοδος θλίψης ποικίλει. Δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα που πρέπει να ακολουθείτε. Παρ’όλα αυτά εάν η θλίψη που νιώθετε διαρκεί για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, καλό θα ήταν να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο.
 

Μπορεί η θλίψη να επηρεάσει τον καρκίνο;

Η θλίψη δεν προκαλεί τον καρκίνο, ούτε μπορεί να τον επαναφέρει. Η θλίψη μπορεί να είναι ένα αρκετά επίπονο συναίσθημα αλλά αυτό μπορεί να σας βοηθήσει ουσιαστικά να αντιμετωπίσετε και άλλες απώλειες ή αλλαγές που μπορεί να σας έχει επιφέρει ο καρκίνος.

Παρ’όλα αυτά, καλό θα ήταν να εστιάσετε την προσοχή σας στα συναισθήματά σας αλλά και το πώς αυτά μπορούν να επηρεάσουν το σώμα σας. Η θλίψη που διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν έχει ξεπεραστεί, μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά συναισθήματα αλλά και σε μεγάλο άγχος και αυτό να έχει αρνητική επίδραση στο σώμα σας.

Θα μπορούσατε να μιλήσετε στην ιατρική ομάδα που σας επιβλέπει ώστε να σας βοηθήσει να καταλάβετε εάν τα συναισθήματά σας επηρεάζουν το σώμα σας με αρνητικό τρόπο.
 

Γιατί συνίσταται όσοι βιώνουν τον καρκίνο να μιλούν σε άλλους για τα συναισθήματά τους;

Σημαντικές απώλειες για τις οποίες δεν έιχετε «προλάβει» να βιώσετε συναισθηματικά είναι πιο δύσκολο να τις ξεπεράσετε. Μπορούν να σας καταβάλλουν και να μη σας αφήσουν να προχωρήσετε στη ζωή σας με ζωντάνια και παραγωγικότητα. Καμιά φορά αυτό το καταλαβαίνει από μόνος του αυτός που βιώνει τον καρκίνο. Μιλώντας με άλλους ανθρώπους βοηθάει ώστε:

  • Να εκφράσετε τα συναισθήματά σας.
  • Να αναγνωρίσετε ποιές είναι αυτές οι απώλειες αλλά και ποιές είναι σημαντικές για εσάς.
  • Να συνδέσετε τα συναισθήματά σας με προηγούμενες απώλειες που έχετε βιώσει.
  • Να καταλάβετε εάν τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις σας είναι φυσιολογικά ή υπερβολικά.
  • Να βρείτε εναλλακτικούς τρόπους να ανταπεξέλθετε.
  • Να προσαρμοστείτε στα νέα δεδομένα.
  • Να αισθανθείτε πιο δυνατοί, πιο ικανοί.

Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι η συζήτηση με άλλους αποτελεί μία εύκολη διαδικασία, αντιθέτως μπορεί να είναι και δύσκολη. Άνθρωποι γύρω σας μπορεί να μην αναγνωρίζουν τις απώλειές σας ή τη θλίψη σας. Μπορεί να πιστεύουν ότι πρέπει να αισθάνεστε ευγνωμοσύνη και όχι θλίψη.

Είναι δύσκολο να αναγνωρίσει ένας τρίτος τον πόνο ή την απώλεια που νιώθετε, εφόσον σας βλέπει ως νικητή, έναν άνθρωπο που πρέπει να χαίρεται που κατάφερε να βγει από μία επίπονη κατάσταση όπως αυτή του καρκίνου και να ζήσει τη ζωή του ανεξάρτητα από το τι συνέβη.

Επίσης η θλίψη και η απώλεια είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτά από τους άλλους μιας και δεν είναι όλοι διαθέσιμοι να ακούσουν τα έντονα συναισθήματα που μπορεί να σας καταβάλλουν.

Εάν οι φίλοι σας ή τα οικογενειακά σας μέλη δείχνουν ότι δεν θέλουν να μιλήσουν μαζί σας για τα συναισθήματά σας, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι ίσως να μην νιώθουν άνετα αρκετά ώστε να μιλήσουν για τη θλίψη, ή δεν γνωρίζουν τον τρόπο για να το κάνουν αυτό.

Μπορεί δηλαδή, να αναγνωρίζουν πόσο σημαντικό είναι αυτό για εσάς αλλά να χρειάζεται να τους εξηγήσετε ότι τους χρειάζεστε πραγματικά και ότι η στήριξή τους είναι πολύτιμη για εσάς. Ίσως σε μία τέτοια συζήτηση να βοηθούσε εάν εκφράζατε πως δεν περιμένετε από εκείνους να τα κάνουν όλα καλύτερα για εσάς και ότι απλώς έχετε ανάγκη να σας ακούσουν. Είναι σημαντικό να εκφράζετε στους ανθρώπους που αγαπάτε τις ανάγκες σας!
 

Τι μπορείτε να κάνετε

Ο πόνος της θλίψης υποχωρεί σταδιακά όταν τον ελευθερώνουμε σιγά σιγά από μέσα μας. Βρείτε το πρόσωπο που σας ταιριάζει, έναν που να αποτελεί για εσάς καλό ακροατή, και μιλήστε ελεύθερα για όσα αισθάνεστε. Επιλέξτε εσείς ποιά είναι τα βήματα που σας ταιριάζουν περισσότερο:

  • Δώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να ελευθερώσει τα συναισθήματά του. Μην ξεχνάτε ότι έχετε το δικαίωμα να εκφράζετε τα συναισθήματά σας για την απώλειά σας χωρίς να σας κρίνουν.
  • Ανακαλύψτε τρόπους που θα σας βοηθήσουν να ελευθερώσετε τα συναισθήματά σας (π.χ. γράψτε τα συναισθήματά σας σε ένα ημερολόγιο, εκφράστε αυτό που νιώθετε μέσα από ένα μουσικό όργανο, κάντε μία δραστηριότητα που σας αρέσει και που θα σας βοηθήσει να αισθάνεστε πιο άνετα, πιο ελεύθερα).
  • Βρείτε μία ομάδα υποστήριξης. Οι ομάδες υποστήριξης σας προσφέρουν ένα ασφαλές περιβάλλον για να μοιραστείτε τις εμπειρίες σας με άλλους νικητές και να μάθετε νέους τρόπους να χειριστείτε δύσκολες περιστάσεις, ή να μιλήσετε για τα συναισθήματά σας. Εάν αισθάνεστε άβολα να συζητάτε για συγκεκριμένα θέματα με την οικογενειά σας ή τους φίλους σας, μια ομάδα υποστήριξης μπορεί να σας προσφέρει την άνεση και το μέρος για να μιλήσετε ελεύθερα για ό,τι είναι σημαντικό για εσάς.
  • Σκεφτείτε να το συζητήσετε με έναν εξειδικευμένο ψυχολόγο. Ρωτήστε ένα μέλος από την ιατρική ομάδα που σας επιβλέπει να σας συστήσει σε έναν εξειδικευμένο ψυχολόγο. Ή ρωτήστε στην ιστοσελίδα μας και η ομάδα εθελοντών θα σας ενημερώσει για το πού μπορείτε να απευθυνθείτε.
  • Φροντίστε τον εαυτό σας. Η θλίψη μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος, νευρικότητα, ατονία, και αυτά να σας κάνουν πιο επιρρεπή σε ατυχήματα. Βοηθήστε το σώμα σας να ξεπεράσει αυτά τα συναισθήματα (π.χ. να βρίσκετε πάντα λίγο χρόνο για τον εαυτό σας, να κάνετε πράγματα που σας ευχαριστούν, να προσέχετε τη διατροφή σας).
  • Να είστε υπομονετικοί με τον εαυτό σας. Η θλίψη όπως προαναφέραμε είναι ένα συναίσθημα που χρειάζεται χρόνο για να ξεπεραστεί. Χρειάζεται υπομονή, αποδοχή των συναισθημάτων σας και ελπίδα.

Αλεξάνδρα Λεονταρίτου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας


BeStrong.org.gr - 17.03.14