Υγειονομική περίθαλψη στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Αν υπάγεστε σε εθνικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης έχετε, χάρη στον συντονισμό σε επίπεδο ΕΕ, ιατροφαρμακευτική κάλυψη για σας και την οικογένειά σας όταν βρίσκεστε στο εξωτερικό για μακρά διαμονή ή απλώς για διακοπές. Μου καλύπτει ο ασφαλιστικός φορέας μου τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη; Δύο πιθανά σενάρια:
- Έκτακτη περίθαλψη (Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθένειας). Εάν χρειασθείτε έκτακτη υγειονομική περίθαλψη σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αυτή καλύπτεται από την Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθενείας.
- Προγραμματισμένη περίθαλψη. Εάν ταξιδεύσετε σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα ειδικά για να λάβετε υγειονομική περίθαλψη, τα έξοδά σας μπορούν να καλυφθούν εάν λάβετε έγκριση.
Η Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθένειας
Η Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθένειας διευκολύνει τα άτομα από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία και την Ελβετία να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης στη διάρκεια προσωρινών επισκέψεων στο εξωτερικό. Συνεπώς, αν πρόκειται να φύγετε για διακοπές, επαγγελματικό ταξίδι ή σύντομη ανάπαυλα ή έχετε σκοπό να σπουδάσετε στο εξωτερικό, βεβαιωθείτε ότι έχετε αποκτήσει μια κάρτα. Με αυτόν τον τρόπο θα εξοικονομήσετε χρόνο, φασαρία και χρήματα αν αρρωστήσετε ή τραυματιστείτε ενώ βρίσκεστε στο εξωτερικό.
Ποια είναι τα πρακτικά οφέλη της κάρτας;
Η κάρτα εξασφαλίζει ότι θα έχετε την ίδια πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη του δημόσιου τομέα (π.χ. έναν γιατρό, ένα φαρμακείο, ένα νοσοκομείο ή ένα κέντρο υγειονομικής περίθαλψης) με τους υπηκόους της χώρας την οποία επισκέπτεστε. Εάν πρέπει να λάβετε ιατρική φροντίδα σε μια χώρα που επιβάλλει χρεώσεις για την υγειονομική περίθαλψη, θα αποζημιωθείτε είτε αμέσως είτε μετά την επιστροφή σας στη χώρα σας.
Το σκεπτικό είναι να σας προσφερθεί η περίθαλψη που χρειάζεστε ώστε να μπορέσετε να συνεχίσετε την παραμονή σας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η κάρτα δεν καλύπτει τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψής σας ενώ είστε στο εξωτερικό αν ταξιδεύετε με σκοπό τη θεραπευτική αγωγή για ασθένεια ή τραύμα που είχατε προτού ταξιδέψετε. Επίσης, η κάρτα δεν σας καλύπτει για φορείς παροχής υγειονομικής περίθαλψης του ιδιωτικού τομέα.
Έχει αναφερθεί ότι ορισμένοι δικτυακοί τόποι προσφέρουν την Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθένειας έναντι χρημάτων. Να θυμάστε ότι η κάρτα διατίθεται δωρεάν από τον τοπικό φορέα ασφάλισης ασθένειας. Η Εθνική Υπηρεσία Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας έχει έναν οδηγό ανά χώρα (στα Αγγλικά) με τον τρόπο που μπορείτε να έχετε πρόσβαση σε υγειονομική φροντίδα ή να ζητήσετε επιστροφή χρημάτων κατά τη διάρκεια ταξιδιού σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συν της Ισλανδία, Νορβηγία και Λιχτενστάιν.
Προγραμματισμένη περίθαλψη
Επιθυμείτε να λάβετε υγειονομική περίθαλψη σε άλλο ευρωπαϊκό κράτος η οποία να καλυφθεί από τον ασφαλιστικό σας φορέα. Οι απαντήσεις στις ακόλουθες πέντε ερωτήσεις σας δείχνουν κατά πόσον πληροίτε τις απαραίτητες προϋποθέσεις:
- Σε ποια χώρα έχετε υγειονομική ασφάλιση; Οι κανόνες που εξηγούνται εδώ ισχύουν αν καλύπτεστε από νόμιμο καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης σε κράτος μέλος του Eυρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (EΟΧ) ή στην Ελβετία (με εξαίρεση την περίθαλψη χωρίς έγκριση στην Ελβετία).
- Πού σκοπεύετε να πάτε για περίθαλψη; Οι κανόνες που εξηγούνται εδώ ισχύουν για την περίθαλψη που παρέχεται σε χώρες του Eυρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (EΟΧ) και στην Ελβετία (με εξαίρεση την περίθαλψη στην Ελβετία χωρίς έγκριση).
- Πρόκειται για έκτακτη περίθαλψη; Εάν ναι, καλύπτεται από την Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθενείας; Εάν χρειαστείτε έκτακτη περίθαλψη κατά το ταξίδι σας σε χώρα του ΕΟΧ ή στην Ελβετία (δηλαδή σκοπός του ταξιδιού σας δεν ήταν η περίθαλψη), η Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθενείας εξασφαλίζει την κάλυψη των εξόδων περίθαλψής σας. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. Eυρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθενείας.
- Εάν σας χορηγείτο αυτή η περίθαλψη στη χώρα σας, θα την κάλυπτε η ασφάλισή σας; Κατά κανόνα, τα έξοδα περίθαλψης καλύπτονται μόνον εφόσον η νομοθεσία του κράτους στο οποίο είστε ασφαλισμένος αναγνωρίζει τη σχετική περίθαλψη. Για παράδειγμα, τα έξοδα θεραπείας με ιαματικά λουτρά καλύπτονται σε ορισμένες χώρες, αλλά όχι σε άλλες. Προτού αναχωρήσετε, ενημερωθείτε σχετικά από τον ασφαλιστικό σας φορέα.
- Πρόκειται για νοσοκομειακή περίθαλψη; Προς το παρόν δεν υπάρχει ευρωπαϊκός ορισμός της "νοσοκομειακής" ή "μη νοσοκομειακής" περίθαλψης. Εάν έχετε αμφιβολία, ρωτήστε τον ασφαλιστικό σας φορέα. Εάν δεν πρόκειται για έκτακτη περίθαλψη, δηλαδή η περίθαλψη είναι προγραμματισμένη και αποτελεί τον σκοπό του ταξιδιού σας, υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια: είτε νοσοκομειακή περίθαλψη είτε μη νοσοκομειακή περίθαλψη. Στην περίπτωση νοσοκομειακής περίθαλψης, ο ασφαλιστικός σας φορέας, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, θα απαιτήσει προέγκριση. Στην περίπτωση αυτή, τα έξοδα καλύπτονται σύμφωνα με τους όρους που ισχύουν στη χώρα στην οποία σας παρέχεται περίθαλψη (χώρα περίθαλψης). Εάν οι όροι αυτοί είναι λιγότερο ευνοϊκοί από τους όρους που σας παρέχει η δική σας ασφάλιση, θα σας επιστραφεί η διαφορά. Εάν δεν λάβετε έγκριση, τα έξοδα περίθαλψης δεν καλύπτονται αυτόματα. Παρ' όλα αυτά, μπορείτε να ζητήσετε επιστροφή των εξόδων σας όταν γυρίσετε στη χώρα σας, χωρίς όμως να υπάρχει εγγύηση ότι η αίτησή σας θα γίνει δεκτή. Σε περίπτωση μη νοσοκομειακής περίθαλψης, μπορείτε επίσης να ζητήσετε έγκριση πριν αναχωρήσετε, οπότε θα έχετε τις ίδιες εγγυήσεις. Έχετε επίσης τη δυνατότητα να μη ζητήσετε άδεια προτού να φύγετε για τη χώρα στην οποία επιθυμείτε να πάτε για περίθαλψη (χώρα περίθαλψης) και να ζητήσετε επιστροφή των εξόδων όταν γυρίσετε στη χώρα σας. Το κόστος της περίθαλψής σας θα καλυφθεί, στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με τους όρους του κράτους όπου έχει την έδρα του ο ασφαλιστικός σας φορέας. Σημειωτέον ότι αυτή η δυνατότητα δεν αναγνωρίζεται από την Ελβετία. Αν πληροίτε αυτές τις προϋποθέσεις και επιθυμείτε την έκδοση ενός εντύπου Ε112 ή αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με τον ασφαλιστικό σας οργανισμό.
Σκέπτεστε να ζήσετε ή να εργαστείτε σε άλλη χώρα της ΕΕ; Ή απλά να πάτε διακοπές; Εάν ναι, θα πρέπει να ενημερωθείτε για το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας όπου πρόκειται να μεταβείτε, το οποίο μπορεί να διαφέρει σημαντικά από αυτό που ήδη γνωρίζετε. Μπορεί να έχετε ερωτήματα για διάφορα θέματα, όπως:
- ποιος πληρώνει τον λογαριασμό του νοσοκομείου σε περίπτωση ατυχήματος ή ασθένειας όταν βρίσκεστε σε διακοπές στο εξωτερικό;
- τι γίνεται με τα συνταξιοδοτικά σας δικαιώματα εάν έχετε εργαστεί στο εξωτερικό;
- ποια χώρα πρέπει να σας καταβάλει επίδομα ανεργίας, εφόσον το χρειαστείτε;
- ποια χώρα καταβάλλει τα οικογενειακά σας επιδόματα όταν τα παιδιά σας ζουν στο εξωτερικό;
- Συντονισμός των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο: Οι εθνικές νομοθεσίες δεν δίνουν πάντα σαφείς απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα. Επίσης, εάν δεν υπήρχε συντονισμός των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης σε επίπεδο ΕΕ, θα κινδυνεύατε να βρεθείτε χωρίς ασφάλιση. Θα χάνατε έτσι ορισμένα από τα δικαιώματά σας ή ακόμη θα ήσαστε υποχρεωμένος να πληρώσετε διπλές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Για τους λόγους αυτούς, είναι αναγκαίο να υπάρχουν ορισμένοι κοινοί κανόνες που θα εφαρμόζονται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Οι κανόνες της ΕΕ που θεσπίστηκαν το 1971 συντονίζουν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης των ευρωπαϊκών χωρών, δίνοντας με τον τρόπο αυτό λύση στα περισσότερα διασυνοριακά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Οι κανόνες αυτοί τροποποιήθηκαν και το Μάιο 2010 θα αρχίσει να εφαρμόζεται ένα βελτιωμένο σύστημα συντονισμού. Οι κανόνες της ΕΕ δεν τυποποιούν τα διάφορα εθνικά συστήματα ούτε τα αντικαθιστούν με ένα «ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα». Κάθε χώρα είναι ελεύθερη να καθορίσει τις λεπτομέρειες του δικού της συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, όπως, το είδος και το ύψος των χορηγούμενων παροχών, καθώς και τους δικαιούχους τους. Μοναδική προϋπόθεση είναι να τηρείται η βασική αρχή της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως εθνικότητας. Οι κανόνες αυτοί ισχύουν ιδίως για τους υπηκόους της ΕΕ που είναι μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι, δημόσιοι υπάλληλοι, σπουδαστές ή συνταξιούχοι και οι οποίοι μετακινούνται στο εσωτερικό της ΕΕ, καθώς και για τα μέλη των οικογενειών τους ή τους επιζώντες, ακόμη και αν αυτοί δεν είναι υπήκοοι της ΕΕ. Από το 2003, οι υπήκοοι τρίτων χωρών, τα μέλη των οικογενειών τους και οι επιζώντες καλύπτονται από αυτούς τους κανόνες, υπό την προϋπόθεση ότι διαμένουν νόμιμα στο έδαφος ενός κράτους μέλους της ΕΕ και αντιμετωπίζουν θέματα διασυνοριακού χαρακτήρα, δηλαδή που δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα ενός μόνον κράτους μέλους, π.χ. όταν ένας εργαζόμενος εργάζεται στο κράτος μέλος Α και τα παιδιά του σπουδάζουν στο κράτος μέλος Β.
- Τα δικαιώματά σας στην κοινωνική ασφάλιση όταν πηγαίνετε να ζήσετε στο εξωτερικό: Αν αρχίσετε να εργάζεστε σε χώρα διαφορετική από τη δική σας, έχετε δικαίωμα σε ίση μεταχείριση ανεξάρτητα από την υπηκοότητά σας. Επίσης, θα υπάγεστε στη νομοθεσία ενός μόνο κράτους. Έτσι, θα αποφύγετε το ενδεχόμενο είτε να καταβάλλετε εισφορές κοινωνικής ασφάλισης σε περισσότερες από μία χώρες είτε να μην είστε ασφαλισμένος σε καμία χώρα. Κατά κανόνα, θα είστε ασφαλισμένος στη χώρα στην οποία εργάζεστε. Υπάρχει μια εξαίρεση σ' αυτόν τον κανόνα: η (βλέπε τον οδηγό για τις αποσπάσεις εργαζομένων στο κεφάλαιο «σχετικά έγγραφα») απόσπαση στο εξωτερικό, δηλαδή όταν η επιχείρηση που σας απασχολεί σε μια χώρα σας στέλνει να εργαστείτε προσωρινά σε μια άλλη. Στην περίπτωση αυτή, κατά τη διάρκεια της απόσπασής σας στη «νέα χώρα» θα εξακολουθήσετε να είστε ασφαλισμένος σύμφωνα με τη νομοθεσία της «παλαιάς» χώρας. Για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων ισχύουν διαφορετικοί κανόνες:
- Ναυτικοί: Εάν είστε ναυτικός και εργάζεστε σε πλοίο με σημαία ενός κράτους μέλους, είστε ασφαλισμένος σ' αυτό το κράτος, ακόμη και εάν ζείτε σε άλλο. Εργαζόμενοι στις διεθνείς μεταφορές: Εάν εργάζεστε σε επιχείρηση διεθνών μεταφορών (σιδηροδρομικών, οδικών, εναέριων ή εσωτερικών πλωτών), είστε ασφαλισμένος στο κράτος μέλος στο οποίο εδρεύει η επιχείρηση (προβλέπονται εξαιρέσεις μόνον σε περίπτωση που απασχολείστε σε υποκατάστημα ή πρακτορείο της επιχείρησης σε άλλο κράτος μέλος ή εάν απασχολείστε κατά κύριο λόγο στη χώρα στην οποία ζείτε).
- Δημόσιοι υπάλληλοι: Ως δημόσιος υπάλληλος είστε ασφαλισμένος στη χώρα της διοίκησης στην οποία απασχολείστε.
- Άτομα που καλούνται να υπηρετήσουν στις ένοπλες δυνάμεις: Υπάγεστε στη νομοθεσία της χώρας στης οποίας τις ένοπλες δυνάμεις υπηρετείτε. Το ίδιο ισχύει και για τα άτομα που καλούνται να εκπληρώσουν τη στρατιωτική τους θητεία σε πολιτικές υπηρεσίες.
- Άτομα πoυ εργάζονται σε διπλωματικές αποστολές ή σε προξενικά γραφεία: Κατά κανόνα, είστε ασφαλισμένος στο κράτος απασχόλησης (δηλαδή στο κράτος στο οποίο βρίσκεται η διπλωματική αποστολή ή το προξενικό γραφείο). Ωστόσο, εάν είστε υπήκοος του διαπιστεύοντος ή αποστέλλοντος κράτους, μπορείτε να επιλέξετε να ασφαλιστείτε στο κράτος αυτό.